Iwona Demko – Ile właściwie było wielkich artystek? 
23.11–11.12. 2021
Kuratorka: Patrycja Bochenek

W tym roku mija 50 lat od napisania słynnego eseju Lindy Nochlin „Dlaczego nie było wielkich artystek?". Rocznica ta stała się okazją do podsumowania czteroletniej kwerendy Iwony Demko i przybliżenia biografii studentek z archiwalnej listy kobiet, które jako pierwsze ukończyły semestr 1919/1920 na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Na wystawie zaprezentujemy prace i losy tych kilkunastu artystek, uzupełnione artystycznym komentarzem Iwony Demko.

10 października w Radio Kapitał ruszył cykl siedemnastu 30 minutowych audycji poświęconych poszukiwaniom śladów pierwszych kobiet studiujących na naszej uczelni: https://radiokapital.pl/shows/...

Podcasty dotyczą historii poszukiwań archiwalnych. Pierwszy stanowi wstęp do cyklu audycji. Drugi opowiada o rozpoczęciu badań archiwalnych. Kolejne skupią się na sylwetkach kobiet z listy pierwszych studentek. Audycje zostałyby przygotowane w formie rozmowy kuratorki wystawy Patrycji Bochenek z Iwoną Demko.

Audycje są emitowane co dwa tygodnie w każdy piątek o godz. 10.30. Każdy odcinek dwa dni po emisji zostaje zarchiwizowany na stronie Radia Kapitał i jest dostępny do odsłuchania w każdym momencie. Emisja cyklu będzie trwała do 27 maja.

„Pytają nas z pobłażliwą ironią ile właściwie było wielkich artystek? Eh! Panowie, było ich kilka i jest to zdumiewające, biorąc pod uwagę ogromne trudności, jakie napotykają." Pisała Maria Baszkircew w swoim tekście „Kobiety artystki" z 1881 roku. Mija niemal 150 lat, a pytanie o obecność kobiet w sztuce wciąż pozostaje aktualne. Jest to temat od kilku lat rozpalający do czerwoności badaczki, które wzięły sobie za cel oddanie zapomnianym artystkom godnego miejsca w historii sztuki.

Jedną z takich badaczek jest Iwona Demko – artystka wizualna i wykładowczyni na Wydziale Rzeźby w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Obok jej sztuki nie da się przejść obojętnie, jej znaki rozpoznawcze to wszechobecny róż, waginatyzm i kicz. Wszystko w oparach kampu i różowego lukru, pod którym kryje się ogromna feministyczna determinacja. Przez lata artystka mierzyła się z oskarżeniami o nimfomanię i infantylizm. Jednak na przestrzeni ostatniego roku rzeczywistość kobiet w Polsce zmieniła się radykalnie, a przesłanie twórczości Iwony Demko zostało w końcu właściwie zrozumiane, stało się też niezwykle aktualne i potrzebne. Tym razem artystka, od wielu lat związana z krakowską ASP, z podobną determinacją podjęła się odkrycia losów pierwszych studentek tej uczelni. Cztery lata temu rozpoczęła się jej fascynująca wędrówka po archiwach, cmentarzach i rodzinnych domach pierwszych studentek. Z okruchów informacji wyłaniał się coraz to szerszy obraz kobiet odważnych i zdeterminowanych, gotowych przebijać szklany sufit w miejscu zarezerwowanym do tej pory jedynie dla mężczyzn. I choć wiatr zmian, zarówno w Krakowie jak i  w innych europejskich miastach, zdawał się wówczas dawać kobietom nadzieję na realizacje artystycznych marzeń, to minąć musiało jeszcze wiele lat, zanim ich pozycje można było zacząć rozpatrywać w kategoriach równości płci. W kwestii tej mamy wciąż wiele do zrobienia. Niech za przykład posłuży nam głośny start Iwony Demko w konkursie na rektorę krakowskiej Akademii – pierwszej kobiety kandydatki na to stanowisko w historii uczelni.

Przypominanie i wyciąganie z artystycznego niebytu - Iwona Demko robi to, ponieważ jak mówi „Jestem mną, Tobą, Nią". Zdegradowanie i przemilczenie może spotkać każdą i każdego z Nas, zwłaszcza kiedy sytuacja kobiet i wszystkich mniejszości w Polsce znacząco się pogarsza. Artystka wie, że prawa nie są nam dane raz na zawsze. Pamiętajmy i bądźmy pamiętane. Nie dajmy zakopać się w gruzach historii.

/kuratorka - Patrycja Bochenek/

Oryginalne prace (obrazy, rzeźby, rysunki, obiekty):
Zofia Baltarowicz-Dzielińska, Stefania Feill, Joanna Grabowska, Izabella Koziebrodzka (Ścibor-Rylska), Halina Miączyńska.

Kopie rysunków:
Irena Czarnota-Bojarska, Joanna Grabowska, Halina Miączyńska.

Archiwalia oryginalne:
Zofia Baltarowicz-Dzielińska, Danuta Dzielińska, Maria Fromowicz-Simeoni.

Archiwalia kopiowane:
Zofia Baltarowicz-Dzielińska, Irena Borzęcka-Kozłowska, Irena Czarnota-Bojarska, Danuta Dzielińska, Stefania Feill, Maria Fromowicz-Simeoni, Maria Gutkowska-Rychlewska, Izabella Koziebrodzka (Ścibor-Rylska), Helena Kozłowska-Dąbrowska, Bala Leser/Zofia Woźna, Helena Loria, Zofia Mars, Halina Miączyńska, Natalia Milan, Olga Niewska, Izabella Polakiewicz-Wichlińska, Janina Reichert-Toth, Zofia Rudzka, Romana Szereszewska/Joanna Grabowska